Het college B&W is in paniek en de regie kwijt. Amersfoort moet 19 miljoen bezuinigen en dat gaat zeer doen in de stad. De kaasschaaf voldoet niet meer. Drastische keuzes zijn nodig; wat doet de gemeente nog wel, wat niet meer. Het college beloofde de burgers dat de stad mocht meepraten in deze ‘kerntakendiscussie’. Maar een halfuur voor het gesprek in de gemeenteraad hierover, trokken de wethouders deze belofte in. 

Geen kerntakendiscussie, bedacht het college opeens. Toch maar niet. We kunnen wel snijden zonder eerst een fundamenteel gesprek te hebben over de taken die een gemeente moet blijven doen (kerntaken), en welke zij kan schrappen. Teleurstellend en onverantwoord, vindt GroenLinks. Als je zo hard moet snijden, moet je dit op inhoudelijke gronden doen. Niet waar dit het makkelijkst is, of waar de grootste bedragen in omgaan.

Op dinsdagavond 3 februari zouden college en Raad in gesprek gaan over hoe deze kerntakendiscussie gevoerd zou worden. Hoeveel tijd nemen we ervoor, op welk moment komen de burgers in de stad aan het woord? Maar terwijl de raadsleden al onderweg waren naar het stadhuis, kwam het college plotseling met het bericht dat de kerntakendiscussie wordt afgeblazen. “#Tochmaarniet een kerntakendiscussie”, aldus het college. In het laatste voorstel van het college, van afgelopen dinsdag 10 februari, is er inderdaad geen ruimte voor een kerntakendiscussie. We gaan meteen snijden.

Waarom is een kerntakendiscussie nodig?

Sinds kort staat Amersfoort onder preventief toezicht omdat de begroting voor 2015 rammelt en voor de jaren daarna grote tekorten voorspeld zijn, tot wel 19 miljoen in 2018. De gemeente moet vanwege het preventieve toezicht bij grote uitgaven eerst de provincie om toestemming vragen. Om onder het preventief toezicht uit te kunnen, is een herstelbegroting nodig die om flinke bezuinigingen vraagt. Hoe en waar we gaan bezuinigen is echter de grote vraag.

GroenLinks pleitte bij het debat over het coalitieakkoord in april vorig jaar al voor een kerntakendiscussie, zo snel mogelijk. De coalitie wilde daar toen nog niet aan. Het kwartje viel afgelopen november, toen de gemeenteraad alsnog per motie vroeg om spoedig een kerntakendiscussie te starten. In een discussie zoals GroenLinks deze graag ziet, praten raad en inwoners over de rol van de overheid in de huidige tijd en over hoe en waar de overheid kan samenwerken met inwoners.

Toch maar niet

Ik zeg het nog maar eens, een kerntakendiscussie is noodzakelijk is om verantwoord te kunnen bezuinigen. Desondanks zei het college op 3 februari: “#tochmaarniet een kerntakendiscussie”. Goede argumenten hiervoor werden door de wethouders Buijtelaar en Houwing niet gegeven. De wethouders gaven aan dat er geen tijd voor een kerntakendiscussie was en dat “het risico in de huidige situatie te groot zou worden dat de kerntakendiscussie zich verengt tot louter een financiële discussie.” Twee vreemde redeneringen eigenlijk van het college, die ik hier even voor u samenvat: (1) er is geen tijd om goed na te denken over ingrijpende bezuinigingen, dus moet de gemeente maar ingrijpend gaan bezuinigen zonder goed na te denken, en (2) er is een risico dat de kerntakendiscussie vooral over geld gaat, dus besluit het college vervolgens de inhoud opzij te zetten en alleen maar over geld te gaan praten. Snapt u het nog? Waar een bezuinigingsoperatie van deze omvang zonder inhoudelijk debat over een toekomstvisie op de stad en de rol en taken van de overheid toe zal leiden laat zich raden. GroenLinks is er niet gerust op.

Inwoners buitenspel

Door deze tochmaarniet-actie van het college worden de inwoners buitenspel gezet. In het debat van 3 februari hadden de meeste partijen (uitgezonderd GroenLinks) bij het bezuinigingstraject alleen een kleine rol voor de inwoners bewaard aan het eind van het traject, als college en raad bedacht hebben hoe de 19 miljoen zal worden bezuinigd. De inwoners mogen dan achteraf aangeven of ze akkoord gaan, of iets dergelijks. Voor GroenLinks is het juist heel belangrijk dat expertise en creativiteit uit de stad vanaf het begin gebruikt worden bij het bepalen van een toekomstvisie, bij het nadenken over taken die de overheid op zich zal moeten nemen, bij het nadenken over samenwerking tussen inwoners en overheid, en uiteindelijk, bij het bepalen waar er bezuinigd wordt. Als dat meer tijd kost, het zij zo, dat moeten we dan maar voor lief nemen, ook als het leidt tot langer preventief toezicht.

Bezuinigingen als multiplechoicevraag

Het college is dinsdag 10 februari met een nieuw procesvoorstel gekomen. Ik verwachtte er al niet te veel van, en die verwachting is uitgekomen. Er komt geen kerntakendiscussie, dat is duidelijk. Het voorstel is dat het college in sneltreinvaart een maatregelenpakket gaat opstellen van in totaal € 34 miljoen, dat voor € 25 miljoen bestaat uit bezuinigingsmaatregelen en voor € 9 miljoen uit het verhogen van de gemeentelijke inkomsten. Waar dat maatregelenpakket op gebaseerd is, ik heb geen idee. In het voorstel wordt daar met geen woord over gerept. Uit dat maatregelenpakket kan de raad dan meerdere keuzes maken door bij sommige maatregelen een kruisje te zetten en bij andere maatregelen niet. Op basis waarvan? Ik ben benieuwd.

De stad krijgt in het voorstel ook een rolletje. Niet bij het nadenken over de samenstelling van het maatregelenpakket (aan de voorkant) maar als adviseur over het maatregelenpakket, aan de achterkant. Echt ruimte voor creativiteit is er dan niet meer. Samen maken we de stad? Toch maar niet.

En nu?

Hoe kunnen we het tij nog keren? Ik zie nog een kleine mogelijkheid. Als ik gedeputeerde Van Lunteren, verantwoordelijk voor het provinciaal toezicht, goed beluisterd heb, vraagt hij aan Amersfoort om met concrete bezuinigingsvoorstellen te komen van ongeveer 19 miljoen in 2018. Als de provincie maar duidelijkheid heeft dat Amersfoort het gat in de begroting kan dichten, kan het preventief toezicht worden opgeheven. De keuzes hoeven daarvoor nog niet gemaakt te zijn. Van Lunteren stelde zelfs voor om over te programmeren, dat wil zeggen, concrete bezuinigingsopties te geven die verder gaan dan 19 miljoen, zodat we daar (in een later stadium) uit kunnen kiezen. Dat zou nog wat tijd en ruimte geven om eerst een kerntakendiscussie te houden voor we die keuze maken. Het college stelt echter voor om op 2 juni de kruisjes bij de gewenste bezuinigingsmaatregelen te zetten en te besluiten over de begroting 2015 en de meerjarenramingen 2016-2018. Een onzalig voorstel.

#tochmaarniet