Vlak voor het zomerreces stelde de fractie van GroenLinks schriftelijke vragen over de risico's van het verdwijnen van welzijns­activiteiten als de exploitatie van wijkcentra niet wordt overgenomen door bewoners­initiatieven. Als gevolg van het sluiten van wijkcentra dreigen ontmoetings­activiteiten te verdwijnen die vaak wat minder zichtbaar zijn, maar o zo belangrijk voor de mensen die er voor hun contacten op aangewezen zijn. Wat is er aan de hand?

Voorgeschiedenis
Aan het eind van de vorige raadsperiode werd onder druk van bezuinigingen in december 2009 door de Raad een nieuwe welzijnsvisie 2010-2015 vastgesteld. Daarin werd gekozen voor het voortzetten van activiteiten en het afstoten van gebouwen. Gemeentelijk vastgoed kan worden verkocht, verhuurd of desnoods gesloopt zo luidde de redenering, waardoor de exploitatielast van de gemeente drastisch zou kunnen worden verminderd. De bezuinigingen op het welzijn worden vooral verhaald op de wijkcentra en buurthuizen. De activiteiten kunnen in andere locaties worden ondergebracht, luidt het uitgangspunt. Het moet 'anders, slimmer en beter'. In de nota staat dat gebouwen efficiënter benut zullen worden en dat samenwerking en ontmoeting worden bevorderd. Het professionele welzijnswerk krijgt een andere functie. Immers het gemeentelijk beleid koerst meer op eigen kracht van buurtbewoners in het nemen van initiatieven. De gemeente richt zich daarbij meer op vrijwilligers, die ondersteuning kunnen krijgen van professionals. Het betreft een landelijke trend veelal samengevat onder de noemer 'welzijn nieuwe stijl'.

Sociale aanbesteding van wijkcentra nieuwe stijl
In mei 2011 wordt de nota Bezuinigingsvoorstellen vastgesteld waarin de subsidie voor beheer en exploitatie van de wijkcentra wordt stopgezet. De SWA zal na 1 januari 2013 verder gaan als 'accommodatieloze' welzijnsorganisatie. In dezelfde Raadsvergadering worden twee moties aangenomen , namelijk "Wijkcentra haalbaarheids­onderzoek"(4:31b) en de motie "Wijkcentra uitvoeren sociaal aanbesteden" (4:30). De eerste motie gaat over een haalbaarheids­onderzoek naar alternatieve vierkante meters in de wijken, ergo naar voldoende capaciteit om activiteiten te kunnen verplaatsen als wijkcentra worden afgestoten. De tweede motie gaat over het bieden van mogelijkheden om de wijkcentra sociaal aan te besteden, zodat overname mogelijk wordt door buurtorganisaties, wijkinitiatieven, recreatieve groepen ed. GroenLinks staat aan de wieg van beide moties. In feite wordt daarmee een handreiking gedaan om wijkcentra te behouden voor wijken en buurten zij het op een heel andere grondslag. Wijkcentra kunnen alleen staande worden gehouden in eigen beheer en exploitatie door initiatiefrijke vrijwilligers, andere belanghebbenden in de wijk en/of uitbaters die op commerciële basis gebouwen gaan beheren. Daarmee wordt een kansje geboden de ontmoetings­activiteiten voor de wijk te behouden. Maar alleen als vrijwilligers of anderszins geïnteresseerden daar de verantwoordelijkheid voor dragen.

De uitvoering van het beleid door het college
In het voorjaar van 2012 is de gemeente gestart met het haalbaarheids­onderzoek (motie 4:31b) in de wijken en de uitvoering van het beleid 'maatschappelijke overname'. Daarnaast gaat de gemeente verder met de uitwerking van de welzijnsvisie in de wijken door het vaststellen van de sociale agenda. Afgelopen februari doet het College een oproep voor de sociale aanbesteding van drie panden: Het Klokhuis (Randenbroek-Schuilenburg), 't Middelpunt (Zielhorst) en de Boerderij (Nieuwland). Mochten zich geen bewonersgroepen en andere geïnteresseerden melden voor een bepaalde datum kan het College de panden in de verkoop doen op de vastgoedmarkt.

Voor wijkcentrum Trefhorst in Schothorst en wijkcentrum de Driehoek in het Leusderkwartier is een procedure gestart, waarbij bewoners­initiatieven zich voor 1 oktober as moeten melden.

Een geheel nieuwe werkwijze wordt in het voetspoor van de moties uit de doeken gedaan eind februari 2012 door het College in een Raadsinformatiebrief. Er wordt een vier sporenbeleid in gang gezet. De exploitatie van de wijkcentra via de SWA wordt beëindigd. Het wijkgericht werken wordt bevorderd door in te spelen op de eigen kracht in de wijk. De gemeente neemt een regierol op zich in dit proces.

De gemeente als regisseur

  • De eerste stap is het opstellen van een sociale agenda als onderdeel van de wijkagenda.
  • Het tweede spoor is het inrichten van een Makelpunt. Het is de werktitel voor een lokale of regionale faciliteit gericht op het matchen van vraag en aanbod van ruimte voor 'sociale activiteiten'. Duidelijk is dat via spoor 2 de locaties geïnventariseerd worden waar de uitgeplaatste activiteiten van de wijkcentra kunnen worden ondergebracht.
  • Spoor 3 gaat over het haalbaarheids­onderzoek uitplaatsing activiteiten wijkcentra. De SWA heeft de opdracht gekregen dit onderzoek uit te voeren De SWA voert per wijk het haalbaarheids­onderzoek uit en helpt met het uitplaatsen van de welzijns­activiteiten.
  • Spoor 4 gaat over de verkenning van de maatschappelijke overname van de wijkcentra.

Bewonersinitiatieven melden zich
In Zielhorst ontstaat een initiatie­groep rond de bibliotheek die uit 't Middelpunt wegbezuinigd zal worden. Dat is een zelfstandige beslissing van de stedelijke bibliotheek­centrale. De initiatief­groep doopt zich 'Red de Bieb in Zielhorst'. Er meldt zich een sociale overname­kandidaat in de vorm van de Alevitische Vereniging die aangeeft 't Middelpunt te willen verwerven. Daarbij wil de vereniging het gebouw openstellen voor wijkwelzijns­activiteiten. Inmiddels is het spoor doodgelopen, mede doordat de bibliotheekcentrale heeft besloten het bibliotheekservicepunt onder te brengen in het Hoge Land College, waar het geen huur zou hoeven opbrengen. Wat dat betekent voor de toekomst van 't Middelpunt als wijkcentrum voor Amersfoort-Noord valt nog te bezien.

Een andere groep ontstaat rond het Klokhuis in Schuilenburg-Randenbroek. Daar is een vereniging opgericht die zich ten doel stelt de exploitatie van het Klokhuis over te nemen. De vereniging werkt hierin samen met Resto van Harte. Ook de reeds zittende huurders hebben de intentie om in het gebouw te blijven. De vereniging groeit sterk in het aantal leden en langzaam maar zeker wordt duidelijk hoe het Klokhuis als wijkcentrum nieuwe stijl zou kunnen graan draaien. Zaterdag 9 juni vond een bijeenkomst plaats in het Klokhuis waar ongeveer 40 buurtbewoners, leden van het bestuur van de vereniging het Klokhuis , een vertegenwoordiger van de SWA en een ambtenaar van de gemeente met elkaar in gesprek traden. Het doel van het gesprek is leden te werven voor de vereniging, de plannen verder ontvouwen en ideeën te inventariseren voor activiteiten in het Klokhuis in de nabije toekomst vanaf 1 januari 2013. Inmiddels is het exploitatieplan onlangs aangeboden aan wethouder Boeve en heeft de gemeente groen licht gegeven aan de vereniging het Klokhuis in exploitatie te nemen.

Motie van april 2012 van GroenLinks
In april 2012 hebben we als fractie van GroenLinks een motie ingediend die ging over het sociaal aanbesteden en welke eisen gesteld zouden kunnen worden aan het proces van aanbesteden en aan de overnamepartijen. Omdat in het beleid ook heel duidelijk voorzien is in een mix van commerciële en niet-commerciële activiteiten kan er een spanningsveld ontstaan rond niet-commerciële activiteiten. Bijvoorbeeld omdat ze niet voldoende bijdragen aan de omzet. Daarnaast kan het ook zomaar gebeuren dat de maatschappelijk overnamepartij bepaalde groepen niet ziet zitten en geen ruimte bieden in het wijkcentrum. Maar ook kan het levensbeschouwelijke karakter van een overnamepartij gemakkelijk drempels opwerpen. Kerk en moskee nodigen veelal niet uit tot algemene ontmoetings­activiteiten in wijken en buurten. Daarom is het een goed uitgangspunt om van te voren af te spreken aan welke voorwaarden maatschappelijke overnamepartijen moeten voldoen om in aanmerking te komen voor een overeenkomst.. Helaas heeft de motie het niet gehaald. Toch blijft het nodig deze discussie in de raad en in wijken en buurten te blijven voeren. GroenLinks wil daarbij betrokken zijn.

GroenLinks voelt nattigheid
In wijkcentra en buurthuizen vinden allerlei soorten activiteiten plaats; recreatieve activiteiten, cursussen, huurconsulenten, maatschappelijk werk, kaartavonden, inloop- en ontmoetings­activiteiten, kookclubs, enz. Het verplaatsen van activiteiten naar andere locaties is niet zo gemakkelijk als het lijkt. Het doet geen recht aan de ingeworteldheid van activiteiten op de plek waar ze ontstaan zijn en bloeien. Ze maken onderdeel uit van de sociale infrastructuur die kenmerkend is voor een wijk. Er ontstaat wel degelijk angst dat met het sluiten van de wijkcentra en buurthuizen er ook heel onopgemerkt activiteiten verdwijnen omdat ze niet zo duidelijk benoembaar zijn. Zoals de inloop- en contact­momenten voor mensen die hun loopje hebben naar een koffieochtend, een praatje, en er voor hun contacten van afhankelijk zijn. De zogenaamde ontmoetings­activiteiten van wijkcentra. Door het verplaatsen van activiteiten is de kans groot dat juist deze mensen de weg kwijt raken en tussen wal en schip belanden. En dat deze activiteiten daardoor zullen verdwijnen.

Schriftelijke vragen aan het College
Op 22 juni jl. heeft Dick van de Velde schriftelijke vragen gesteld aan het College om helderheid te krijgen over de vraag of ontmoetings­activiteiten vallen onder de te verplaatsen activiteiten en dat in elke wijk deze ontmoetingsfunctie zal blijven bestaan. Inmiddels heeft het College op 18 juli jl geantwoord. De antwoorden op de vragen kun je inzien op de website van de gemeente Amersfoort. Toch is het hier van belang twee beantwoorde vragen aan de orde te stellen, namelijk vraag 10 en vraag 11. De antwoorden stellen ons niet gerust.

Vraag 10:
Inmiddels dreigen er activiteiten verloren te gaan, zoals het restaurant in het Pluspunt, activiteiten in de Drietand, sluiting van de Wijkwinkel Soesterkwartier, enz. Bent u met ons van mening dat deze ontwikkeling indruist tegen de uitgangspunten van het welzijnsbeleid?
Antwoord 10:
"Nee, de uitgangspunten zijn dat wij anders, slimmer en beter willen omgaan met het welzijnswerk in de wijken, dat wij efficiënter willen omgaan met ons maatschappelijke vastgoed (meer handen, minder stenen), dat welzijn inspeelt op de vraag die leeft in de wijken en dat formele en informele aanbieders, mede door het ondersteunen van eigen kracht daarop inspelen. Onze focus ligt daarbinnen op de kwetsbare doelgroepen. Dit betekent automatisch dat bij mindere kwetsbare doelgroepen meer van de eigen kracht wordt gevraagd. Wij werken aan een plan voor De Drietand. Wij hopen u na de zomer te kunnen informeren over de haalbaarheid ervan. Over het Pluspunt voeren wij gesprekken met de eigenaar, corporatie De Alliantie en Beweging 3.0. Over de uitkomsten valt nog niets te zeggen".

Vraag 11:
Hoe groot acht u het gevaar dat de sociale infrastructuur schade wordt toegebracht?
Antwoord 11:
"Wij zijn niet van mening dat de sociale infrastructuur schade wordt toegebracht, maar dat deze verandert. Er is een andere dynamiek gaande in het welzijnswerk in Nederland, mede ingegeven door de bezuinigingen. Een dynamiek die gericht is op het versterken van de eigen kracht van mensen, buurten en groepen. De instellingen moeten hun dienstverlening meer in gaan zetten om eigen kracht­initiatieven te ondersteunen en om informele netwerken op te bouwen. Ze moeten dus eerder 'los laten'. Ook in Amersfoort is dit een uitgangspunt. Hetzelfde geldt ook voor het gebruik van maatschappelijk vastgoed. Er is veel maatschappelijk vastgoed dat (deels) onbenut blijft. In de sectoren wonen, zorg en onderwijs, maar ook in kerkgebouwen liggen veel mogelijkheden. Die willen wij nu benutten voor activiteiten die nu vaak in de wijkcentra of een apart gebouw plaatsvinden. Een bibliotheek in een school, de kinderopvang in sport­accommodaties, kaarten in een kerk of een schoolaula, het behoort tot de mogelijkheden en leidt tot nieuwe relaties in de wijk."

Het is van belang in elke wijk inzicht te krijgen hoe dit proces verloopt en welke activiteiten in de problemen komen als gevolg van het in gang gezette beleid. GroenLinks zal zich daar de komende jaren voor blijven inzetten.

   Nieuws 2012 Voorwaarden stellen aan exploitatie wijkcentra    Reageren Dick van de Velde,
woordvoerder wijkontwikkeling,
raadsfractie GroenLinks Amersfoort,
d.vandevelde@raad-amersfoort.nl