Heeft u de verkeersborden bij de ingang van het winkelgebied in het centrum van Amersfoort wel eens goed bekeken? Er staat een bord: 'voetgangerszone'. Nogal evident, zou je zeggen: de hele straat is erop ingericht dat voetgangers overal lopen en gemakkelijk dwars en diagonaal over kunnen steken. Onder het bord hangt een onderbord met een afbeelding van een fiets en een ingewikkelde tekst. Omdat niemand de moeite neemt deze tekst te lezen, heb ik hem voor u overgeschreven: 'toegestaan ma t/m zat. 17.30 – 11.00 u; koopavond 21.00 – 11.00 u; zo de hele dag'. Fietsen is dus toch toegestaan, denk je eerst, maar alleen op gezette tijden: van half zes tot elf uur. Tot elf? Ja, maar dan elf uur de volgende dag. En hoe zit dat dan op koopavond? Dan geldt niet 17.30 maar 21.00 uur als grens. Die koopavond loopt vervolgens door tot de volgende ochtend. Meer een koopnacht, eigenlijk. Dan de huiskamer­vraag: mag je op maandagochtend tot elf uur wel of niet fietsen?

Ik heb de handhavende instanties eens attent gemaakt op het feit dat deze bebording door haar complexiteit en onvolledigheid niet kan bijdragen aan een veiliger binnenstad. Men heeft mij kennelijk gehoord, maar niet begrepen. Want onlangs zag ik dat het bord was aangevuld met een sticker: 'm.u.v. koopzondagen van 11.00 tot 17.30 u'. Enorm! Als je dit alles serieus wilt opvolgen, moet je eerst hogere wiskunde studeren en vervolgens een half uurtje vrijaf nemen. En dan kom je er nog niet uit. Eerbare burgers worden de dupe van cognitieve overbelasting. Ik wil de handhavers er nog op wijzen dat ze ook koninginnedag en andere festivaldagen moeten uitzonderen, als u begrijpt wat ik bedoel.

Het valt niet mee om het gedrag van de samenleving in regeltjes te vatten. En misschien moet je dat ook maar niet proberen. Het is beter om je bovenkamer te blijven gebruiken. Een betere tekst voor dat bord zou daarom zijn: 'Voetgangers voorrang. Fiets te gast'. Zoals je in Amersfoort ook borden hebt met 'Fietsers voorrang. Auto te gast'. Een fijne regel, vind ik dat. Hij is duidelijk maar zonder betutteling. Hij laat interpretatie­ruimte voor de burger waardoor deze zich met respect bejegend mag voelen: we hebben regels, maar iedereen moet en kan zelf blijven nadenken. We doen een appèl op ieders verantwoordelijkheid en tolerantie. Verantwoordelijkheid, omdat je als burger moet beoordelen hoe je de regel naar bevind van zaken toepast. Tolerantie, omdat je moet accepteren dat jouw interpretatie wel eens kan afwijken van die van een collega-burger. Als we in staat zijn om binnen ongeschreven grenzen de ruimte te geven aan andermans gedrag, dan kun je spreken van een volwassen samenleving.

Gevoel voor tolerantie en verantwoordelijkheid is een essentiële basis voor een soepele handhaving. Je stelt duidelijke regels, maar bij de handhaving ervan geven we ons rekenschap van het feit dat er omstandigheden kunnen zijn waardoor het slimmer is, van die regels af te wijken. Dat heet gedogen. De handel in softdrugs is een mooi voorbeeld van gedogen en van volwassen regel­handhaving. Zolang coffeeshop­houders zich verantwoordelijk gedragen, zal de politie overtreding van de Opiumwet gedogen. Strenge handhaving zou de openbare orde juist in gevaar brengen, weten wij allen.

Tot voor kort was gedogen synoniem voor pappen en nathouden, halfslachtigheid en slappe knieën. Het positieve nieuws van de huidige kabinets­formatie is, dat gedogen weer mag. Het staat hoog op de politieke agenda. Er is zelfs een gedoog­akkoord waarin is vastgelegd dat we van elkaar accepteren dat we over een aantal zaken van mening verschillen. Pure winst, zou je zeggen. Maar jammer genoeg gaat het in deze formatie niet om verantwoordelijkheid en tolerantie, het motto van het regeer­akkoord ten spijt. VVD, PVV en CDA gedogen zich suf, maar roepen onverminderd om duidelijke regels, meer agenten, keiharde handhaving, strengere straffen en zelfs minimum­straffen. Dat heeft niets met verantwoordelijkheid te maken; zelfs de rechter wordt betutteld. In deze formatie wordt gedogen misbruikt als truc om een kabinet overeind te helpen. Het is daarmee een daad van corruptie geworden: "Als jij híer je bek over houdt, dan hou ik dáár m'n bek over". Corruptie gaat gepaard met onderdrukking en onderdrukking gaat gepaard met uitsluiting. Zelfs bij het ooit zo nette CDA hebben we daar al een paar ferme staaltjes van mogen zien. Met gedogen heeft het weinig te maken.

Ten principale is gedogen een mooie en eerbare activiteit. Het vraagt om sociale volwassenheid. Het vraagt om gevoel voor maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het vraagt om tolerantie en wederzijdse empathie. Empathie laat zich niet in een contract vangen. Daarom is een gedoog­akkoord een contra­dictio in terminis. Een gedoog­akkoord is gelijk aan een onderbord dat zegt dat fietsen in het kern­winkelgebied niet is toegestaan, behalve op maandag tot 11.00 uur, van maandag tot en met zaterdag van 17.30 tot 11.00 uur, op koopavond na 21.00 tot 11.00 uur de volgende dag, op zondag de gehele dag (behalve op koopzondagen van 11.00 tot 17.30 uur) en niet op koninginnedag en andere door de B&W aan te wijzen festival­dagen, behalve als die festivaldagen zich alleen buiten het kern­winkelgebied afspelen of op zaterdag vallen, want dan zijn die al door eerdere uitzonderingen gedekt. Voelt u?

Henk Bouwmeester